პრესისა და სიტყვის თავისუფლება – ეს არის ცივილიზებული საზოგადოების ერთ-ერთი ყველაზე ფასეული მონაპოვარი, ხოლო პრესისა და სიტყვის თავისუფლების ხარისხი პიროვნების თავისუფლების ხარისხის პირდაპირპროპორციულია.
სიტყვის თავისუფლება ყოფილ სსრკ-ს რესპუბლიკებში
საბჭოთა კავშირში სიტყვის თავისუფლებაზე საუბარს და მის შეფასებას, ვფიქრობ, ნამდვილად არა აქვს ახლა აზრი, რადგანაც ვთვლი, რომ სსრკ-ში, პრაქტიკულად არ იყო არანაირი პრესა, იყო მხოლოდ ერთი მძლავრი პროპაგანდისტული მანქანა. ამ უზარმაზარი ქვეყნის მოსახლეობისათვის, ალბათ ბევრად უფრო სანდო და დამაჯერებელი იყო კერძო, პირადი საუბრების დროს მიღებული ინფორმაცია, როცა ოფიციოზისგან ფარულად იგებდენენ იმ ჭეშმარიტებას, იგებდნენ იმას, თუ როგორ ცდილობდა საბჭოთა პრესა და ტელევიზია ხალხის გაბითურებას, როგორ ცდილობდა ინფორმაციულ ვაკუუმში ყოლოდა მოსახლეობა, ხოლო ინფორმაციული ვაკუუმის პირობებში, როგორც ადრე აღვნიშნე, “ხალხი ჰგავს ქვევრში გამოკეტილ აბესალომს და მანამ ვერ გათავისუფლდება, სანამ ქვევრი არ გატყდება”… ჰოდა, ბოლოს და ბოლოს, გატყდა ის “ტოტალიტარული ქვევრიც” და ხალხმა იგემა ინფორმაციის თავისუფლების გემოც…
და მაინც, როგორ შეიცვალა სიტუაცია სსრკ-ს დაშლის შემდეგ?
ძნელია ზუსტად და სრულად განისაზღვროს მიღებული შედეგები. შესაძლოა, ყოფილი საბჭოთა რეპუბლიკებში, ამ ტოტალიტარული იმპერიის დაშლის შემდეგ, სიტუაცია არც თუ ისე მძიმეა, როგორც ეს იყო ათეული წლების წინ, თუმცაღა ცალკეული ხელისუფალი, რიგ შემთხვევებში, მაინც იადვილებს ცხოვრებას, როცა პრესას პრესის ქვეშ მოაქცევს ხოლმე… ხოლო, როცა არ არის პრესისა და სიტყვის თავისუფლება, მაშინ პიროვნების თავისუფლებაც, სადღაც შორს, “ჰორიზონტს მიღმაა”…
ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებში, დღეისათვის არსებული, პრესის თავისუფლების ხარისხის შეფასებისას თვალშისაცემია ძალზე სერიოზული განსხვავება ბალტიისპირეთის ქვეყნებსა და სხვა დანარჩენებს შორის. აი რას ნიშნავს ცივილიზებულ ევროპულ თანამეგობრობაში ყოფნა…
ვფიქრობ, საკმაოდ საინტერესო უნდა იყოს ყოფილ სსრკ-ში შემავალ ქვეყნებში არსებული მდგომარეობა სიტყვის თავისუფლების მხრივ 2003-2013 წლებში*:
ქვეყანა**/
წელი, ადგილი*** |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011-12 |
2013 |
| აზერბაიჯანი |
113 |
136 |
141 |
135 |
139 |
150 |
146 |
152 |
162 |
156 |
| ბელარუსი |
151 |
144 |
152 |
151 |
151 |
154 |
151 |
154 |
168 |
157 |
| ესტონეთი |
12 |
11 |
11 |
6 |
3 |
4 |
6 |
9 |
3 |
11 |
| თურქმენეთი |
158 |
164 |
165 |
167 |
167 |
171 |
173 |
176 |
177 |
177 |
| ლატვია |
11 |
10 |
16 |
10 |
12 |
7 |
13 |
30 |
50 |
39 |
| ლიტვა |
17 |
16 |
21 |
27 |
23 |
16 |
10 |
11 |
30 |
33 |
| მოლდოვა |
94 |
78 |
74 |
85 |
81 |
98 |
114 |
75 |
53 |
55 |
| რუსეთი |
148 |
140 |
138 |
147 |
144 |
141 |
153 |
140 |
142 |
148 |
| საქართველო |
73 |
94 |
99 |
89 |
66 |
120 |
81 |
99 |
104 |
100 |
| სომხეთი |
90 |
83 |
102 |
101 |
77 |
102 |
111 |
101 |
77 |
74 |
| ტაჯიკეთი |
113 |
95 |
113 |
117 |
115 |
106 |
113 |
115 |
122 |
123 |
| უზბეკეთი |
154 |
142 |
155 |
158 |
160 |
162 |
160 |
163 |
157 |
164 |
| უკრაინა |
132 |
138 |
112 |
105 |
92 |
87 |
89 |
131 |
116 |
126 |
| ყაზახეთი |
138 |
131 |
119 |
128 |
125 |
125 |
142 |
162 |
154 |
160 |
| ყირგიზეთი |
104 |
107 |
111 |
123 |
110 |
111 |
125 |
159 |
108 |
106
|
* – ცხრილის შედგენისას გამოვიყენე რესურსი “რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე” (Reporters Without Borders);
** – ცხრილში ქვეყნები ალფავიტის მიხედვითაა დალაგებული;
*** – იმ შემთხვევისას, როცა რამოდენიმე ქვეყანას ერთი და იგივე სარეიტინგო ქულა აქვს დაკავებული ადგილის ნომრად აღებულია პირველი ანუ უკეთესი მაჩვენებელი.
ვფიქრობ, საკმაოდ საინტერესო ცხრილი გამოვიდა და შედეგების ანალიზიც საინტერესო დასკვნების საშუალებას იძლევა. მართლაც, ძალზე მნიშვნელოვანია საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი იყოს მრავალფეროვანი და ალტერნატიული ინფორმაციები, ძალზე მნიშვნელოვანია ქვეყნისათვის პრიორიტეტული იყოს პრესისა და სიტყვის თავისუფლება, შედეგად კი პიროვნების თავისუფლება. ძალიან მინდა, მედია უფრო და უფრო თავისუფალი იყოს ჩემს სამშობლოში და მთელს მსოფლიოშიც, ასევე, უფრო და უფრო მაღალი იყოს ჟურნალისტებისა და რეპორტიორების პროფესიონალიზმი და პასუხისმგებლობაც!
აი ასე გამოიყურება სიტყვის თავისუფლების შესაბამისი მსოფლიო რუკა 2013 წლისათვის
გაგრძელება: ნახეთ ინდექსები და შესაბამისი რეიტინგი ცხრილის სახით (2013 World Press Freedom Index)
Edi Line Blog 